Choroba Afektywna Dwubiegunowa: Charakterystyka, Objawy i Strategie Leczenia według ICD-11
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), znana również jako zaburzenie dwubiegunowe, jest złożonym zaburzeniem nastroju, które charakteryzuje się naprzemiennymi epizodami manii lub hipomanii oraz depresji. W artykule omówimy tę jednostkę chorobową, opierając się na kryteriach diagnostycznych ICD-11, przedstawimy typowe objawy oraz strategie leczenia.
Choroba Afektywna Dwubiegunowa według ICD-11
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD-11) określa ChAD jako zaburzenie charakteryzujące się nawracającymi epizodami znacząco podwyższonego lub drażliwego nastroju (manii lub hipomanii) oraz epizodami obniżonego nastroju (depresji). Aby zdiagnozować ChAD, epizody te muszą spełniać określone kryteria.
Epizod manii:
- Okres co najmniej jednego tygodnia (lub krócej, jeśli wymagane jest leczenie szpitalne) z wyraźnie podwyższonym, ekspansywnym lub drażliwym nastrojem.
- Objawy towarzyszące (co najmniej trzy, lub cztery jeśli nastrój jest drażliwy):
- Zwiększona aktywność fizyczna lub niepokój ruchowy
- Nadmierna rozmowność
- Gonitwa myśli lub subiektywne odczucie przyspieszonego toku myślenia
- Rozproszenie uwagi
- Zwiększona zaangażowanie w aktywności ryzykowne lub przyjemne, ale potencjalnie szkodliwe
- Zmniejszona potrzeba snu
Epizod hipomanii:
- Podobne objawy jak w manii, ale mniej nasilone i utrzymujące się przez co najmniej cztery dni.
- Nie prowadzą do znacznego upośledzenia funkcjonowania ani nie wymagają hospitalizacji.
Epizod depresji:
- Co najmniej dwa tygodnie obniżonego nastroju lub utraty zainteresowań/ przyjemności.
- Objawy towarzyszące (co najmniej cztery):
- Zmiany apetytu lub masy ciała
- Bezsenność lub nadmierna senność
- Spowolnienie psychoruchowe lub pobudzenie
- Utrata energii lub zmęczenie
- Poczucie bezwartościowości lub nadmierne, nieuzasadnione poczucie winy
- Trudności z koncentracją lub podejmowaniem decyzji
- Myśli samobójcze lub próby samobójcze
Typowe Objawy ChAD
ChAD charakteryzuje się różnorodnymi objawami, które mogą znacznie różnić się między pacjentami. Objawy te dzielą się na te związane z manią, hipomanią i depresją.
Objawy manii:
- Ekstremalne poczucie euforii lub drażliwości
- Zwiększona energia i aktywność
- Przesadne poczucie własnej wartości
- Gonitwa myśli, trudności z koncentracją
- Nadmierna rozmowność, często szybkie mówienie
- Zaangażowanie w ryzykowne zachowania (np. impulsywne wydawanie pieniędzy, ryzykowne kontakty seksualne)
Objawy hipomanii:
- Podobne do manii, ale mniej nasilone
- Często prowadzą do zwiększonej produktywności
- Nie prowadzą do znacznego upośledzenia funkcjonowania
Objawy depresji:
- Utrzymujący się smutek, przygnębienie lub pustka
- Utrata zainteresowania aktywnościami, które wcześniej sprawiały przyjemność
- Zmęczenie i brak energii
- Trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji
- Zmiany w apetycie i wadze
- Problemy ze snem (bezsenność lub nadmierna senność)
- Poczucie bezwartościowości, nadmierne poczucie winy
- Myśli samobójcze lub próby samobójcze
Strategie Leczenia
Leczenie ChAD jest wieloaspektowe i obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i interwencje psychoterapeutyczne. Celem leczenia jest stabilizacja nastroju, redukcja objawów oraz poprawa funkcjonowania i jakości życia pacjenta.
1. Farmakoterapia:
Leki stosowane w leczeniu ChAD obejmują:
- Leki stabilizujące nastrój: Lit, kwas walproinowy, karbamazepina. Skuteczne w zapobieganiu nawrotom zarówno manii, jak i depresji.
- Leki przeciwpsychotyczne: Olanzapina, kwetiapina, aripiprazol. Stosowane w leczeniu ostrych epizodów manii oraz jako profilaktyka nawrotów.
- Leki przeciwdepresyjne: SSRI, SNRI. Czasami stosowane w leczeniu depresji, ale zawsze w połączeniu z lekami stabilizującymi nastrój, aby zapobiec wywołaniu manii.
2. Psychoterapia:
Psychoterapia jest kluczowym elementem leczenia ChAD, wspierającym farmakoterapię. Popularne nurty to:
- Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT): Pomaga pacjentom rozpoznawać i modyfikować negatywne myśli oraz zachowania, radzić sobie z objawami i zapobiegać nawrotom.
- Terapia interpersonalna i rytmów społecznych (IPSRT): Koncentruje się na stabilizacji codziennych rytmów, co może pomagać w stabilizacji nastroju.
- Psychoedukacja: Edukowanie pacjentów i ich rodzin na temat choroby, co zwiększa świadomość i umiejętność radzenia sobie z objawami.
3. Rehabilitacja psychospołeczna:
Programy rehabilitacyjne mają na celu poprawę umiejętności życiowych i funkcjonowania społecznego pacjentów, co obejmuje:
- Trening umiejętności społecznych
- Terapia zajęciowa
- Wsparcie w zatrudnieniu
4. Edukacja i wsparcie dla rodzin:
Rodziny odgrywają kluczową rolę w leczeniu ChAD. Edukacja na temat choroby i dostęp do grup wsparcia mogą znacząco poprawić jakość życia zarówno pacjentów, jak i ich bliskich.
Podsumowanie
Choroba afektywna dwubiegunowa jest złożonym zaburzeniem nastroju wymagającym wieloaspektowego podejścia terapeutycznego. Diagnoza opiera się na kryteriach ICD-11, które obejmują charakterystyczne epizody manii, hipomanii i depresji. Skuteczne leczenie obejmuje farmakoterapię, psychoterapię oraz rehabilitację psychospołeczną, a także wsparcie dla rodzin. Indywidualne podejście do każdego pacjenta, uwzględniające specyficzne potrzeby i objawy, jest kluczowe dla osiągnięcia jak najlepszych wyników terapeutycznych i poprawy jakości życia osób zmagających się z chorobą afektywną dwubiegunową.